Kobiety według Agaty Mazur

Takiej pracy dyplomowej w Akademii Foto Oko jeszcze nie było. Mieliśmy kalendarze, albumy, kampanie społeczne, zdjęcia do komercyjnego portfolio, wystawę, publikację prasową i inne formy. Jest to pierwszy film jako praca dyplomowa.

8 grudnia 2021 miał miejsce publiczny egzamin dyplomowy przed komisją egzaminacyjną. Recenzentem pracy był Wojciech Ulman, fotograf związany z AFO od samego początku. Członkiem honorowym była Ewa Lemke, absolwentka AFO w 2015 roku. Promotorem – niżej podpisany.

Film składa się ze zmontowanych zdjęć z podkładem muzycznym. Do tej warstwy dokłada się recytacja wiersza przez fotografowane kobiety. Poezja jest nie byle jaka, bo autorstwa noblistki Wisławy Szymborskiej.

Oto jak pisze o pracy dyplomantki recenzent, Wojciech Ulman.

„Musi być do wyboru. Zmieniać się, żeby tylko nic się nie zmieniło. To łatwe, niemożliwe, trudne, warte próby.” Tymi słowami zaczyna się wiersz Wisławy Szymborskiej ‘Portret Kobiecy’, jak również film Agaty Mazur, w którym wiersz ten recytowany jest przez kolejnych siedem bohaterek. I już w tych pierwszych słowach dowiadujemy się od autorki, że zadanie, którego się podjęła może być dużym wyzwaniem. Po pierwsze ze względu na próbę uchwycenia zmiennej kobiecości, po drugie biorąc pod uwagę rodzaj fotografii jakim jest portret sam w sobie.

Od samego początku istnienia dziedziny zwanej fotografią, jednym z głównych jej zadań było studiowanie twarzy ludzkiej. Nawet jeśli w sposób czysto dokumentalny, ku pamięci utrwalenia wizerunku lub w celu jego rozpowszechniania, zawsze z obrazu takiego można było wyczytać coś więcej niż tylko przedstawienie danej postaci. Na twarzy bowiem wypisane są ludzkie emocje, charakter, wewnętrzny stan ducha. Obiektyw aparatu wychwytuje to doskonale, mogąc zapisać w każdej sekundzie nieco inną mimikę i nastrój osoby portretowanej. Wielką sztuką jest więc wybrać ten właściwy kadr, kąt patrzenia, światło, postawę, żeby w końcu pod koniec pracy powiedzieć sobie – tak to jest strzał w dziesiątkę, ponieważ uchwycone zostały cechy charakterystyczne, które dana osoba reprezentuje lub jak to się mówi ‘jest sobą’, pozbawiona maski, szczera i prawdziwa.
Kwestią filozoficzną jest oczywiście, co oznacza ‘być sobą’, skoro zmieniamy się odnośnie każdej sytuacji czy osoby, którą spotykamy na swojej drodze, zmienne są nasze emocje. A skoro wiemy już na przykładzie chociażby wiersza Szymborskiej, że portret kobiecy jest jednocześnie ‘łatwy i niemożliwy’ możemy być pewni, że zadanie jest jeszcze trudniejsze niż myślimy.

W prezentowanym filmie, wiersz Wisławy Szymborskiej recytowany jest przez siedem kobiet. I choć bliskie sobie, różnią się one urodą, wiekiem, głosem, charakterem. Dzięki temu, że portret zbiorowy, z którym mamy tu do czynienia, zrealizowany jest na zasadzie filmu, czyli obrazu zmieniającego się w czasie, wzbogaconego o dźwięk, mamy możliwość odbierania kolejnych osób bardziej wielowymiarowo. Ponieważ poza twarzą i postawą sylwetki, poznajemy również brzmienie i nastrój zawarty w recytowanych słowach. Jest to więc dobry pomysł na ukazanie pełniejszej charakterystyki postaci. Poznajemy babcię, mamę, siostry, kolejne bohaterki tego projektu. Zachowana jest podobna, prosta stylistyka ubioru i uczesania, która nie odwraca uwagi, co jeszcze bardziej uwypukla piękno wewnętrzne. Z jednym wyjątkiem, który akcentuje tą historię w postaci dziewczyny ubranej w żółtą suknię i z tego co zdradza autorka zdjęć, ma to symbolizować jej wolny jeszcze status. Mamy też do czynienia z kilkoma rodzajami ujęć. Większość z nich wykonanych jest na neutralnym tle, w otoczeniu natury lub w studiu.

W każdej z tych sytuacji autorka zdjęć radzi sobie dobrze jeśli chodzi o wykorzystanie światła sztucznego lub zastanego. Sprawnie posługuje się też zasadami głębi ostrości, podkreślając to co najważniejsze. Fotografie kolorowe i czarno białe dla jeszcze większego urozmaicenia. Wszystkie zadbane estetycznie i pasujące do siebie nawzajem, w ten sposób wszystkie zdjęcia składają się na jedną spójną całość. Jest się takim jak postrzega się różne rzeczy i je przekazuje. Każda z portretowanych kobiet wypowiada kolejne wersy wiersza, wyrażając się tak jakby określała pośrednio swoje własne cechy, ponieważ sentencje brzmią bardzo przekonująco. Myśl pasuje do twarzy, którą widzimy w kolejnych przykładach. „Oczy ma, jeśli trzeba, raz modre, raz szare, czarne, wesołe, bez powodu pełne łez.”

Takiej pracy dyplomowej w Akademii Foto Oko jeszcze nie było. Jest pierwszą przedstawioną w formie filmu powiązanego z fotografią. Bardzo osobista i szczera wypowiedź, wykonana z dużą empatią. Opanowana jeśli chodzi o zastosowane środki techniczne. Zrealizowana pomysłowo i z pozytywnym nastawieniem. Trafnie dobrana i wykorzystana została poezja Wisławy Szymborskiej, którą Agata Mazur z pewnością się inspirowała podczas swojej pracy. Jest też delikatna muzyka w tle, która dopełnia atmosfery tej sytuacji, a jednoczenie na tyle w tle by nie zakłócać głównego przekazu. Można by stwierdzić, że jest to w pewnym sensie film eksperymentalny. Stworzony z serii zdjęć i połączony z recytacją wiersza. Nie reprezentuje popularnej formy, z którą miewamy kontakt na co dzień. Jest więc też w jakiś sposób wymagający uwagi od nas jako odbiorców. Jesteśmy ciekawi kolejnych bohaterek pojawiających się na ekranie i tego w jaki sposób się zaprezentują, albo też w jaki sposób zostały zaprezentowane przez autorkę. Nawet jeśli niektóre z kwestii wypowiadane są zbyt głośno do mikrofonu lub są fantazyjnie artykułowane, to również znaczy coś o charyzmie lub wrażliwości z którą prezentują się te osoby.

Na koniec dodać można, że choć praca stworzona jest przez kobietę i o kobietach, traktuje ona również o mężczyznach. Bowiem w słowach Wisławy Szymborskiej opisujących jej ‘Portret Kobiecy’ występuje ten enigmatyczny on, którego ona albo kocha, albo się uparła. W tle mamy więc historię romantyczną, o której nie można zapomnieć i w której przedstawione nam kobiety również świetnie się odnajdują. Całość tworzy więc piękny, zbiorowy portret rodzinny, który jednak zamiast wieszać w ramce na ścianie, można oglądać na ekranie monitora i wspólnie przez półtora minuty podziwiać postacie, które występują w filmie. Wisława Szymborska pisała ten wiersz prawdopodobnie w oparciu o doświadczenia swoje lub bliskich jej kobiet. Tym bardziej zastosowane tu porównanie pasuje do osobistego projektu Agaty Mazur. Współpraca z członkami rodziny przy tego typu projekcie twórczym na pewno zacieśnia jeszcze bardziej więzy pomiędzy wszystkimi współpracującymi. Sztuką jest bowiem w roli fotografa, czy twórcy w ogóle, umiejętność nawiązania kontaktu i wyczucia w pracy z uczestnikiem projektu. Jaki reżyser, taki i film. I tutaj również widać już na pierwszy rzut oka szczerą chęć nawiązania więzi i porozumienia, które zostało odwzajemnione.

Przyjemność interpretacji zostawiam widzom.

Praca dyplomowa autorstwa Agaty Mazur

Wiersz: Wisława Szymborska “Portret kobiecy z tomu Wielka Liczba, 1976

Muzyka: Yiruma “River Flows in You”

Recenzent: Wojciech Ulman

Honorowy członek komisji: Ewa Lemke

Promotor: Szymon Zduńczyk

Dziękujemy Fundacji Wisławy Szymborskiej za możliwość użycia wiersza.